Kınından Çıkan İnsan
Savaşa, savaşın insan üzerindeki etkisine değinmeden evvel psikolojinin tanımını yapmak istiyoruz. Psikoloji temel anlatım olarak bireyin veya toplumun hal ve tavırlarını şekillendiren etkendir. Psikoloji yıllar geçtikçe üzerinde daha fazla durulması gerektiğini fark ettiğimiz ve her konuda etkili bir alandır. Bu alanlardan bir tanesi de ‘savaş’ tır. Belli bir zamana kadar fiziksel olarak saldırıların oluştuğu dünya savaşları olmuştur. İnsanların savaş gerekçeleri devam ediyor; Sonuç almak, hedefe ulaşmak, düşman gücünü yok etmek için, çıkarları için insanlar başka yöntemler kullanmaya çalışıyor. Böylelikle psikolojik savaş bu şekilde ön plana çıkıyor.
Savaşın insan üzerindeki etkisine bakıldığında savaş ve terörün travmayı oluşturabilecek bir güdü olduğu yapılan araştırmacılarca görülmektedir. Bu güdü ortadan kalktığında da travma sonrası ruhsal bozuklukları ortaya çıkabilmektedir. Bu tip savaş sonraları genellikle Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) ve depresyon görülmektedir. Her insanda farklı duygular açığa çıkma durumu kişiler arası farklılıklardan dolayıdır. Travma sonrasında çeşitli öfke patlamaları, uyku sorunları, anksiyete, kabus görme, sinirlilik, kolay ürkme ve travmatik olayı anımsatan her şeyden rahatsız olma gibi belirtileri görülebilir. Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminine göre dünyadaki silahlı çatışmalardan dolayı travmatik olaylar yaşayan insanların%10’u ciddi ruh sağlığı problemlerine sahip olmakta ve diğer %10’u etkili fonksiyonlar göstermek için yetilerine set koyarak davranışlar geliştirmektedir. Bizde bazı savaşlara bakacak olursak;
Afganistan, buradaki 20 yılı aşkın süren çatışma sonucunda çeşitli insanlık dramları ve nüfusunda aşırı azalış görüldü. Yapılan bir araştırmaya göre 15 yaş ve üstü 799 yetişkini kapsadı. Katılımcıların yüzde altmış-ikisi geçen on yılda en az dört travma deneyimlediğini raporladı. %67.7’sinde depresyon semptomları, %72.2’sinde kaygı semptomları ve %42’sinde travma sonrası stres bozukluğu teşhis edildi.
Balkanlar, 15 yaş ya da üstü Kosova Arnavutlarında yapılan araştırmada %17.1’in TSSB semptomları raporladığını teşhis etti. Erkekler (%89) ve kadınlar (%90), Sırplara karşı güçlü nefret duygusu gösteriyordu. Erkeklerin %44’ü ve kadınların %33’ü bu duyguyla hareket edeceklerini belirtiyordu. Kosova’daki Sırp etnik azınlığın ruh sağlığı ve beslenme durumu üzerine bir araştırmada, Genel Sağlık Araştırması (GHQ), kadınlar ve yalnız ya da küçük aile birimlerinde yaşayanların psikiyatrik hastalıklara daha yatkın olmasıyla birlikte sosyal fonksiyon bozukluğu ve ağır depresyon görülüyordu. 9-14 yaş arası 2,796 çocuklu bir topluluk örneğinde, yüksek travma sonrası semptomları ve üzüntü hali raporlandı. Bu maruz kalma miktarıyla ilişkiliydi. Kız çocuklarında erkeklere göre daha fazla üzüntü hali raporlandı.
Kamboçya, ‘’Khmer Rouge’’ yönetimiyle sonuçlanmış 1960’lardaki sivil savaş ile ilgili yapılan araştırmalarca şiddetten 10 yıl sonra dahi yüksek psikiyatrik semptomlar gösterildiği tespit edilmiştir.
Çeçenistan, Çeçenlere karşı insan haklarının ihlal edildiği çok defa belgelenmiştir. Yerlerinden edilen insanlara yeni yerler temin edildikten sonra oradaki grupla yapılan çalışmalar sonucu katılımcıların üçte ikisi akli denge kaybı veya mutsuz olma halini ortaya çıkardığı konusunda hem fikirdir.
İsrail, kırk yılı aşkın süredir çatışma içerisindedir. Yapılan bir çalışmada maruz kalan kişilerin %76.7’sinin en az bir stres kaynaklı bir semptom taşıdığı, %9.4’ünün akut stres bozukluğu yaşadığı ortaya çıkmıştır.
Lübnan, sivil savaş (1975-1990), 1978 ve 1982 İsrail işgaliyle tahrip edilmiştir. Savaşa maruz kalma ve ağır depresyon geçmişi, şuan mevcut depresyonun ana belirleyicisidir. 118 Lübnanlı savaş tutsağı üzerinde yapılan keşifsel bir araştırma, psikolojik stres bozukluğunun %42.1’inde mevcut olduğu sonucuna vardı. Bu bozukluk sonrası eğitim seviyesi ve dinsellikte artış görüldü.
Filistin, son 10 yıl içinde yapılan araştırmalara bakıldığında savaş mağdurlarının yüksek psikolojik sorunlar yaşadığı tespit edilmiştir.
Ruanda, soykırımdan sağ çıkanlar üzerinde araştırmalar yapılmıştır. Katılımcıların %24.8’i Travma Sonrası Stres Bozukluğu kriterleri ile halleri eşleşmekte olduğu görüldü.
Sri Lanka, azınlık Tamil ile 30 yıllık bir çatışma devam ediyor. Araştırmalara göre ilgili grubun sadece %6’sının herhangi bir psikolojik sorunu tespit edilmemiştir. Popülasyonun %64’ünde, somatizanyon %41, TSSB %27, kaygı bozukluğu %26, ağır depresyon %25, alkol ve uyuşturucu kullanımı %15, fonksiyonel bozukluklar %18 dahil psikolojik sekeller görülüyor.
Somali, eski savaşçılar üzerinde yapılan testler sonucu yüksek psikiyatrik sorun ve yemeotu kullanımı ortaya çıktı. UNİCEF’e göre 10.000 çocuğun büyük çoğunluğunda uzamış çatışma durumunun psikolojik etkilerine rastlandı.
Uganda, Sudanlı mülteciler kuzey Uganda’ya göç etmiştir. Mülteci kamplarındaki çocuklar TSSB ve depresyon semptomları bir hayli olduğu bulundu. İntihar ve alkol tüketiminde artış 5-15 yıl sonra dahi görülüyor.
Toplumların kendine has yapıları vardır. Bu yapıyı oluşturan toplumların fertleridir. Toplumu kendi emelleri doğrultusunda kullanmak isteyen düşman güçleri bireylerin davranışlarını, inançlarını, düşüncelerini ve olaylara verdikleri tepkilerini medyayı ve çeşitli yolları kullanarak etkilerler. Tüm bunlar ‘’psikolojik savaş’’ adı altında yer almaktadır ve bakıldığında silahlı savaştan daha tehlikeli bir yapısı vardır.
Savaşlar insanlara fiziksel, ruhsal ve ekonomik gibi yönlerden zarar vermektedir. Buna yol açan faktörlerden biride yine insanın kendisidir. İnsanın var olan potansiyelini işlevsel olmayan biçimde kullanmasıdır. İnsan kendi potansiyelini kendisi ve içinde var olduğu toplum için işlevsel bir biçimde kullanırsa toplumda meydana gelebilecek olumsuz olaylar bir ölçüde azalabilecektir.
KAYNAKÇA
http://elektromekaniksefi.com/
https://dusunbil.com/savasin-ruh-sagligina-etkileri-arastirmalar-uzerine-kisa-bir-inceleme/
https://www.e-psikiyatri.com/
https://www.iha.com.tr/haber-savas-ve-terorun-insanlar-uzerindeki-psikolojisi-535769/
http://www.kenandabirkuyu.org/psikolojik-savasin-icerigi-tarihcesi-ve-psikolojik-harp-cesitleri
https://sosyolojik.wordpress.com/
https://www.youtube.com/watch?v=-rd4Si53_zw